Inne

Car Mikołaj II w Andrzejewie

Car Mikołaj II podczas inspekcji frontu pod Warszawą przyjmuje raport od jednego z dowódców korpusu

Mikołaj, z Bożej łaski Cesarz i Samowładca Wszech Rosji, Król Polski, Wielki Książę Finlandii był najprawdopodobniej jedyną głową państwa, która w okresie sprawowania swojej funkcji zawitała do Andrzejewa. To niezwykłe wydarzenie miało miejsce 15 września 1912 roku. Oczywiście car Rosji nie przybył do naszej pięknej osady by podziwiać miejscowy kościół czy spotkać się ze swoimi poddanymi. Powód był zupełnie inny. W tym czasie w okolicy odbywały się duże manewry warszawskiego okręgu wojennego, których przebieg Mikołaj II chciał po prostu obserwować. Obecność cara w Czyżewie i Andrzejewie oraz najbliższej okolicy została odnotowana w ówczesnej prasie.  Zachęcamy do zapoznania się z trzema tekstami, które ukazały się w Słowie: dzienniku powszechnym.


Słowo: dziennik powszechny, 16 września 1912, R. 31, nr 254, s. 3

KOMUNIKAT URZĘDOWY
Czyżew, 15 września
(Telegram Agencji Petersburskiej)

W dniu dzisiejszym o godzinie 8-ej rano na stację kolei północno-zachodnich przybyć raczył z Białowieży Jego Cesarska Mość Najjaśniejszy Pan w celu uczestniczenia w wielkich manewrach wojskowych warszawskiego okręgu wojennego. Razem z Najjaśniejszym Panem przybyli Wielki Książę Dymitr Pawłowicz, minister Dworu Cesarskiego oraz osoby świty. Przyjąwszy raporty od głównego naczelnika kraju i dowodzącego wojskami warszawskiego okręgu wojennego, generała-adjutanta Skałona, od gubernatora łomżyńskiego oraz deputację wójtów z gmin i guberni Najjaśniejszy Pan udał się samochodem w okolice Jędrzejowa na manewry. Około godziny 9-tej rano Najjaśniejszy Pan przybył na prawe skrzydło pozycji armii niebieskiej dosiadł konia i przejechał wzdłuż pozycji, witając się po drodze z wojskami. Następnie Najjaśniejszy Pan raczył z wyniosłości obserwować przebieg manewrów. Najjaśniejszy Pan objeżdżał najbliższe oddziały wojskowe, poczem odjechał samochodem na stację Czyżew.

Czyżew, 16 września
(Telegram Agencji Petersburskiej)

Dziś przed godz. 11-ą z rana przed odjazdem na paradę wojskową okręgu warszawskiego Najjaśniejszy Pan przyjął na stacji Czyżew deputację osady Czyżew i białostockiego powiatowego oddziału Związku narodu rosyjskiego. Obie delegacje wręczyły chleb i sól. Najjaśniejszy Pan zaszczycił przedstawiających się miłościwemi pytaniami.


Słowo: dziennik powszechny, 17 września 1912, R. 31, nr 255, s. 3

KOMUNIKAT URZĘDOWY
Białowieża, 16 września
(Telegram Agencji Petersburskiej)

Na prawym skrzydle znajdowali się minister wojny, naczelnicy sztabów generalnego i głównego, oraz generalicja. Piechota stanęła w trzech liniach, następnie artyleria, potem konnica również w trzech liniach. Na lewem skrzydle znajdowały się oddziały lotnicze w składzie 11 samolotów.

O godzinie 10 przybył Najjaśniejszy Pan w uniformie wołyńskiego pułku lejb-gwardii w otoczeniu Wielkiego Księcia Dymitra Pawłowicza, ministra Dworu Cesarskiego i świty. Dowodzący rewią złożył raport Najjaśniejszemu Panu. Orkiestra zaintonowała spotkanie. Jego Cesarska Mość witając wojsko, objeżdżał linie przy dźwiękach hymnu i okrzykach „hura”.

Następnie linie zostały przekształcone i wojsko przeszło w marszu ceremonialnym, piechota w zwartych kolumnach, kawaleria szwadronami, artyleria dywizjonami.

Przejście wojska zaszczycone zostało Cesarskim „Dziękuję”. Po przemarszu zostali wywołani dowódcy szeregów.

Jego Cesarska Mość objeżdżał ich, darząc miłościwemi zapytaniami i dziękując za przegląd. Około godziny 1 po południu Najjaśniejszy Pan wyjechał na stację Czyżew. O godzinie 2 pociąg Cesarski wyruszył do Białowieży.


Nieco więcej szczegółów odnoszących się do obecności cara w samym Andrzejewie odnajdziemy w niewielkiej notatce znajdującej się w Kronice parafialnej:

W roku 1912 we wrześniu w okolicy Andrzejewa (Ostrów – Małkinia – Ciechanowiec – Brańsk – Łomża) odbywały się manewry Cesarskie, w których wzięło udział 180 000 wojska. W czasie tych manewrów były puszczane dnia 13, 14 i 15 września aeroplany i kilka aerostatów. W dniu 15 września przyjechał z Czyżewa Cesarz do Andrzejewa, przejechał samochodem ulicą Warszawską, potem pojechał na Ulaski gdzie było zebrane wojsko, poczem wrócił konno do Andrzejewa a ponieważ padał deszcz zsiadł z konia na ulicy Warszawskiej wprost Sarnackiego i przesiadł się do samochodu, poczem ulicą Nową przejechał do ulicy Kościelnej i pojechał do Czyżewa, do kościoła nie wstępował. Dnia 16 września znowu z Czyżewa Cesarz przyjechał na przegląd wojska na polu pomiędzy Pieńkami Wielkimi, Sutkami, Pieńkami Żakami i Żelazami. 


Zdjęcie w nagłówku: Car Mikołaj II (drugi od lewej) podczas inspekcji frontu pod Warszawą przyjmuje raport od jednego z dowódców korpusu. Widoczny samochód Delaunay-Belleville model 1909. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Za udostępnienie materiałów do publikacji serdecznie dziękuję panom: Krzysztofowi Godlewskiemu i Michałowi Rutkowskiemu.

Damian Jasko

Prezes Towarzystwa Rozwoju Ziemi Andrzejewskiej. Pasjonat historii lokalnej i nie tylko.