Od kilkunastu lat możemy zaobserwować niesłabnącą popularność badań genealogicznych oraz zainteresowanie historią i swoim pochodzeniem. Niekiedy ta ciężka praca owocuje publikacjami prezentującymi losy poszczególnych rodzin. Tak jest w przypadku pani Alicji Wysockiej, która pewnego świątecznego wieczoru, zainspirowana przez wnuczka, postanowiła stworzyć drzewo genealogiczne swojej rodziny. Jednak na samym drzewie nie poprzestała, po trzech latach żmudnej pracy powstała niezwykła książka zatytułowana: „Dzieje Rodziny Załusków”. Została ona wydana z okazji I Zjazdu Rodziny Załusków i osób spokrewnionych w roku 2015, jej treść oraz autorkę postaram się przybliżyć w niniejszym artykule.
Alicja Wysocka urodziła się 24 sierpnia 1948 roku jako córka Antoniego i Lucyny z Szulborskich Skoczków. Swoje dzieciństwo i młodość spędziła w Andrzejewie, Małkini i Ostowi Mazowieckiej, gdzie uczęszczała do liceum. Studia ukończyła w Kielcach i przez prawie całe swoje życie zawodowe związana była z kulturą i oświatą: pracowała jako nauczycielka w szkole specjalnej, była dyrektorem ośrodka kultury, psychologiem w ośrodku dla niepełnosprawnych. Po przejściu na emeryturę zamieszkała na wsi i stała się posiadaczką pięknego ogrodu. Jej pasją są także sztuki piękne: maluje różnymi technikami, rysuje grafiki piórkiem i tuszem, robi biżuterię artystyczną. Jej kunszt artystyczny możemy podziwiać na kartach prezentowanej tu książki.
Omawiana praca swym zakresem chronologicznym obejmuje okres od połowy XVIII wieku do czasów współczesnych i jak zaznacza we wstępie autorka nie jest to opracowanie naukowe. Jednak dla osób zajmujących się dziejami Ziemi Ostrowskiej posiada niezwykłą wartość i stanowi cenny przyczynek do badania historii naszej małej ojczyzny. O wartości książki świadczy także bogata baza źródłowa. Autorka korzystała m. in. ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Parafialnego w Andrzejewie, archiwów diecezjalnych w Łomży, Łodzi, Płocku, Włocławku, Lublinie i Siedlcach. W pracy odnajdujemy cytaty z niezwykle cennych nie publikowanych nigdzie wcześniej pamiętników członków rodziny. Głównym celem autorki było odtworzenie losów rodziny Załusków i rodzin spokrewnionych, opis życia i działalności poszczególnych ich przedstawicieli.
Książkę rozpoczyna krótki rys historyczny Andrzejewa i okolicy. Kolejne dwa niezbyt obszerne rozdziały poświęcone są opisowi najstarszych przedstawicieli rodu Załusków herbu Rawicz oraz Jabłonowskich herbu Grzymała. Jednak zasadniczą treścią omawianej książki są dzieje potomków Romualda Jana i Salomei z Jabłonowskich Załusków, którzy w pierwszej połowie XIX wieku żyli we wsi Godlewo Cechny w parafii Andrzejewo i doczekali się dziesięciorga dzieci. Dzięki pracy pani Alicji możemy prześledzić losy przedstawicieli nie tylko rodziny Załusków i Jabłonowskich ale także następujących rodzin z nimi spokrewnionych: Zawistowskich, Szulborskich, Kietlińskich, Uścińskich, Świerżewskich, Lipków, Kuleszów, Godlewskich i wielu innych. Są wśród nich osoby żyjące dziś, ale także takie które już dawno od nas odeszły, jednak z uwagi na swoje dokonania żyją w naszej pamięci. Wielu przedstawicieli rodziny Załusków odegrało niezwykle ważoną rolę w życiu Andrzejewa i naszej parafii. Z pewnością najbardziej zasłużoną na tym polu postacią jest ksiądz Leonard Załuska, który przed wstąpieniem do seminarium (miał wówczas ponad 40 lat) prowadził własne gospodarstwo lub pracował jako nauczyciel. Współtworzył Koło Polskiej Macierzy Szkolnej w Andrzejewie, przez dwa lata przewodniczył istniejącemu tu Kółku Rolniczemu, był inicjatorem utworzenia Ochotniczej Straży Ogniowej oraz jej pierwszym prezesem. Organizował kasy oszczędnościowe. Jego brat również ksiądz, Walenty Załuska, jest autorem Szkicu historycznego Andrzejewa i Kościoła Andrzejewskiego z roku 1908. Książka ta jest bezcennym źródłem dla wszystkich, którzy chcą poznać dzieje naszej małej ojczyzny. Był autorem wielu książek, głównie o tematyce religijnej np. „Cudowna Matka Boska Wąsewska w Wąsewie”. Pod koniec swego życia pełni posługę proboszcza w parafii Zuzela. Ale Załuskowie swoją pracą służyli nie tylko lokalnej społeczności czego przykładem jest działalność bliskiego współpracownika Romana Dmowskiego – Jana Telesfora Załuski. Z zawodu był lekarzem, a jego pasją była polityka. Już podczas nauki w gimnazjum w Łomży angażował się w tajną działalność niepodległościową. Po ukończeniu studiów przez pewien czas mieszkał w Ostrowi, pracował w szpitalu i redagował „Gazetę Ostrowską”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został wybrany posłem.
Po książkę pani Alicji Wysockiej warto sięgnąć z wielu powodów. Autorka w sposób przejrzysty i bardzo interesujący przedstawiła w niej historię własnego rodu, oraz sylwetki jego przedstawicieli. Wszystko to zostało wzbogacone pięknymi grafikami wykonanymi przez Panią Alicję oraz ogromną ilością zdjęć, z których znaczna część jest unikatowa i posiada ogromną wartość historyczną dla naszego lokalnego środowiska. W ogromie pracy jaki został wykonany przy powstawaniu książki „Dzieje Rodziny Załusków” można dostrzec nie tylko miłość Pani Alicji do własnej rodziny, szacunek dla pamięci przodków ale także ogromne przywiązanie, do miejsca w którym się urodziła i spędziła pierwsze lata swego życia.
