Na podstawie rozkazu Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa z dnia 21 lipca 1920 roku dowódcą pierwszego ochotniczego pułku piechoty został podpułkownik Adam Koc. Przed I wojną światową studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Należał do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, organizował POW na terenie Warszawy. Wiosną 1915 roku przedostał się do Austrii i wstąpił do I Brygady Legionów. W chwili nominacji na dowódcę pułku pracował w Oddziale II Sztabu Generalnego.
Zdaniem autora biografii pułkownika Koca, miał on wyniesione ze stanowiska Komendanta Naczelnego POW doświadczenie związane z dowodzeniem większymi masami ludzi. Co prawda, dotyczyło ono przede wszystkim pracy konspiracyjnej, jednakże 201 pp nie był normalną jednostką liniową. (…) Ze względu na bazowanie na zaciągu ochotniczym skład 201. pp był dość specyficzny. W dużej mierze tworzyli go byli członkowie POW. Wydaje się, że właśnie składem 201. pp i ochotniczym charakterem należy tłumaczyć przyznanie dowództwa właśnie Kocowi.
W pierwszym swym rozkazie nowo wyznaczony dowódca przedstawił m.in. przydział oficerów. Funkcję pełniącego obowiązki adiutanta 201 pp objął por. Niedenthal, lekarzem pułkowym został por. dr Mioduszewski, dowódcą taborów ppor. Jan Szpunar. Ponadto do dowództwa pułku został przydzielony bliski współpracownik Koca ze Sztabu Generalnego, ppor. Ćwiek. Dowództwo pułku znajdowało się w Warszawie przy ulicy Mazowieckiej 5.
I batalion 201 pp powstał z batalionu ochotniczego formowanego przez batalion zapasowy 5 ppLeg. Na jego czele stanął mjr Jan Kicka. Siedziba dowództwa znajdowała się w Warszawie w koszarach przy ulicy Nowowiejskiej. Wśród oficerów przydzielonych do tego batalionu znaleźli się: por. lek. Zdzisław Michalski, por. Szaniecki, podporucznicy: Rapacki, Żądło, Karczmarek, Seniszyn, Magiera, Sroczyński, Tarnowski, Ziniowski, Roel, Bujwid, Psarski, Brzosko, ponadto podchorążowie: Szczęsny, Borek i Paciorkiewicz.
II batalion 201 pp powstał z batalionu ochotniczego formowanego przez batalion zapasowy 21 pp. Siedziba dowództwa mieściła się w Warszawie w Cytadeli. Nie do końca natomiast jest jasne, kto nim dowodził. W przytaczanym tu pierwszym rozkazie wydanym przez ppłk. Koca jako dowódca batalionu wymieniany jest mjr Tadeusz Deschu. Jednak wspomnienia żołnierzy II batalionu, opracowania, wreszcie podpisy pod niektórymi rozkazami i meldunkami wydawanymi przez dowództwo oddziału wskazują, że rolę jego dowódcy pełnił por. Karol Wądołkowski. Był on początkowo wyznaczony na dowódcę 8 kompanii. Wśród oficerów przydzielonych do tego batalionu znaleźli się porucznicy: Pazikowski, Strzałkowski, Rząsa, Goliński, podporucznicy: Czarnocki, Radomski, Biskupski, Wojdyłło, Gozdek, Wolanin, Białas, Rudnicki, ponadto podchorążowie: Jarnecki, Mikołajewski, Zelewski, Mitkus – oficer kasowy. Funkcję lekarza batalionu pełnił podlekarz Goldman.
III batalion 201 pp powstał z batalionu ochotniczego formowanego przez batalion zapasowy 1 ppLeg. Na jego czele stanął kpt. Janusz Gaładyk. Siedziba dowództwa mieściła się w Jabłonnej. Wśród oficerów przydzielonych do tego batalionu znaleźli się porucznicy: Szymański – oficer kasowy, Liljenfeld – Krzewski, podporucznicy: Wrześniewski – oficer prowiantowy, Krzymuski, Korkiewicz, Bieniek, Strach, Przybyłowicz, Pawłowski, Lewin, Schmal, Korczak, Olewiński, Prystor, Radliński, Kołodziejski, Bojakowski, Sylwestrowicz, ponadto podchorążowie: Kowalski i Świtalski. Funkcję lekarza pełnił ppor. Gebhardt.
201 pp składał się z dowództwa pułku i trzech batalionów, w skład każdego z nich wchodziło dowództwo batalionu i cztery kompanie. Wyjątek stanowił III batalion, do którego tymczasowo została przydzielona piąta kompania, tzw. suwalska, pod dowództwem ppor. Puchalskiego. Nie przewidziano natomiast, w początkowej fazie tworzenia pułku, osobnego plutonu telefonicznego, kompanii technicznej i kompanii karabinów maszynowych.
Powyższy tekst to fragment artykułu Z historii 201 Pułku Piechoty – formowanie i udział w walkach odwrotowych szeregach 1 Armii z książki Bój pod Paprocią i Pęchratką 4 VIII 1920 roku.
Bibliografia:
- Centralne Archiwum Wojskowe (CAW), 201 Pułk Obrony Warszawy.
- J. Mierzwa, Adam Koc – biografia polityczna, Kraków 2006.
Zdjęcie w nagłówku: Na pierwszym planie pułkownik Adam Koc pierwszy dowódca 201 pułku piechoty. Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.
