Na długo przed powstaniem parafii Wronie (później Andrzejewo) opiekę duszpasterską nad mieszkańcami okolicznych wsi sprawowali najprawdopodobniej duchowni z kościoła w grodzie Święck. Rozwój osadnictwa i związany z nim wzrost liczby ludności, który nastąpił w pierwszej połowie XV wieku, przyczynił się do zagęszczenia sieci parafialnej. Większość istniejących do dziś okolicznych parafii powstała mniej więcej w pierwszej połowie XV wieku: Czyżew (1449 r.), Nur (1401 r.), Rosochate (przed rokiem 1458), Zuzela (10.07.1448 r.), Jasienica (Złotoria 1502 r.), Zaręby Kościelne (1449 r.), Szumowo (1449 r.), Zambrów (koniec XIV lub początek XV wieku).
Dokładnej daty utworzenia parafii Andrzejewo, wówczas Wronie, niestety nie znamy. Nieco światła na to wydarzenie rzuca nam wizytacja biskupia z roku 1693. Dowiadujemy się z niej, że w pierwszym akcie erekcyjnym parafia została uposażona w dwie włóki ziemi. To nadanie okazało się niewystarczające i doprowadziło do zrzeczenia się przez proboszcza zarządzania parafią. Biskup płocki Paweł Giżyński głęboko przekonany o potrzebie istnienia parafii ponownie ją erygował w roku 1444, zwiększając jej uposażenie.
Kiedy utworzono parafię Wronie? W literaturze możemy spotkać różne daty: rok 1435 (M. Kałamajska-Saeed i ks. Tadeusz Żebrowski), około roku 1430 (ks. Witold Jemielity). Zdaniem autorów Jubileuszowego Rocznika Diecezji Łomżyńskiej parafia została utworzona w latach 1432-1439 przez bp S. Pawłowskiego. Ks. W. Załuski, opierając się na niezachowanej do dziś wizytacji z roku 1755, w swym rysie historycznym stwierdził: „W początkach XIV w. (tu błąd chodzi o wiek XV) Jakub Kurdwanowski, herbu Syrokomla, biskup płocki (1425), (…) erygował parafię i fundował kościół we wsi Wronie…”. Opierając się na m.in. analizie wezwań kościoła i parafii Mieczysław Żochowski wyraził przypuszczenie, że mogła ona powstać znacznie wcześniej. Wobec braku źródeł, datowanie pierwotnej erekcji parafii we wsi Wronie pozostaje nadal sprawą otwartą.
W roku 1526, z inicjatywy biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego, w miejsce pierwotnego drewnianego kościoła rozpoczęto budowę obecnej murowanej świątyni. Prace prowadzono etapami. W 1605 r. kościół został konsekrowany pw. Wniebowzięcia NMP przez biskupa płockiego Wojciecha Baranowskiego. Monumentalność kościoła, który niewiele ustępuje kolegiacie pułtuskiej pozwala snuć przypuszczenia, że biskup Krzycki przewidywał utworzenie w Andrzejewie nowego archidiakonatu dla odciążenia najbardziej nasyconego parafiami archidiakonatu pułtuskiego. O dużej roli parafii andrzejewskiej świadczy też fakt, że prawie wszyscy znani proboszczowie byli równocześnie kanonikami pułtuskimi.
W roku 1611 powstało przy parafii bractwo różańcowe.
Pierwsza wiadomość o ilości wsi należących do parafii pochodzi z dokumentacji sporządzonej przez wizytatorów biskupich w 1609 roku. Opis mówi o trzydziestu wsiach, w tym trzech biskupich i dwudziestu siedmiu szlacheckich. Jest to liczba stawiająca parafię pod tym względem na pierwszym miejscu w diecezji. W opisie wizytacji z 1693 roku mówi się o 38 wsiach zamieszkiwanych przez 1600 wiernych. W tym samym roku biskup A. Ch. Załuski zakłada w Andrzejewie dekanat. Odbyło się to kosztem dekanatu nurskiego, a podyktowane było potrzebą reorganizacji administracji kościelnej na tym terenie.
W roku 1817 na terenie parafii Andrzejewo mieszkało 2573 osoby. 2463 z nich były wyznania rzymskokatolickiego, pozostałe 110 osób to Żydzi, którzy zamieszkiwali głównie samo Andrzejewo. W roku 1869 Andrzejewo zostało pozbawione praw miejskich. Upadło znaczenie parafii. Miejscowość przestała być siedzibą dziekana. Na początku XX wieku z inicjatywy: Z. Jeglikowskiej, J. Choromańskiej, H. Nietubyć i Z. Raczyńskiej powstaje w Andrzejewie wspólnota sióstr tercjarek.
W kwietniu 1910 roku do Andrzejewa sprowadza się rodzina Wyszyńskich. Ojciec przyszłego Prymasa Polski obejmuje w tutejszym kościele posadę organisty. Od roku 1925 parafia weszła w skład dekanatu czyżewskiego została przyłączona do nowo powstałej diecezji łomżyńskiej.
W latach trzydziestych popularnością wśród parafian cieszyła się Akcja Katolicka. W ramach tej organizacji działały w Andrzejewie w roku 1936 następujące stowarzyszenia: Katolickie Stowarzyszenie Mężów, Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży: Męskiej i Żeńskiej.
W roku 1936 na terenie andrzejewskiej parafii zamieszkiwało 6011 osób, z tego 5275 było katolikami, pozostali to Żydzi oraz ewangelicy, których liczba znacznie się zwiększyła po tym jak od 1 września 1933 roku przyłączono do parafii Paproć Dużą. Przy kościele znajdowała się mała salka parafialna, w której odbywały się spotkania członków Akcji Katolickiej. W roku 1936 kolportowano wśród parafian prasę katolicką. Największym powodzeniem cieszył się ilustrowany tygodnik diecezji łomżyńskiej – Sprawa Katolicka – 150 egzemplarzy, parafianie czytali także: Rycerza Niepokalanej, Mały Dziennik, Gazetę Świąteczną i Przewodnik Katolicki. W omawianym okresie istniała także biblioteka parafialna licząca 560 woluminów, z której zbiorów korzystało 80 czytelników.
W roku 1938 rozpoczęto budowę Domu Katolickiego w Andrzejewie. W budynku tym miały się znajdować mieszkania dla organisty i kościelnego, a także pomieszczenia na sklep spółdzielczy. Inicjatywa budowy Domu Katolickiego cieszyła się dużym poparciem parafian. W okresie wojny ksiądz proboszcz Antoni Leśniewski został zmuszony do opuszczenia plebanii.
W 1957 r. staraniem ks. prob. Antoniego Leśniewskiego zbudowano plebanię murowaną. W roku 1983 rozpoczęto trwającą 7 lat budowę kościoła filialnego pw. NMP Matki Kościoła w Nowym Borku. Kościół został pobłogosławiony 4.06.1990 r. przez biskupa łomżyńskiego Juliusza Paetza.
W latach 1992-1994 staraniem ks. Józefa Mierzejewskiego w kościele andrzejewskim została wybudowana nowa wieża murowana w miejsce dawnej drewnianej. Następnie odrestaurowano prezbiterium kościoła, przywracając ołtarz główny i ściany do pierwotnego wyglądu. Kolejną inwestycją w parafii była budowa w latach 1994-1998 w Paproci Dużej drugiego kościoła filialnego pw. Miłosierdzia Bożego.
W roku 2003 z inicjatywy ks. Tadeusza Podbielskiego rozpoczęto budowę nowej plebani, ukończył ją ks. Proboszcz Jerzy Kruszewski.
Bibliografia:
- Andrzejewo Gmina dwóch Prymasów, pod red. A. Dobrońskiego, Andrzejewo 2010.
- Grzybowski Michał Marian, Struktura wyznaniowa diecezji płockiej według spisu Adama Michała Prażmowskiego z 1817 roku, „Notatki Płockie”, 1981, z. 1, s. 15 -19.
- Jemielity Witold, Diecezja łomżyńska – studium historyczne parafii, Łomża 1990.
- Kałamajska-Saeed Maria, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice Katalog Zabytków Sztuki, t. IX, zeszyt 2, s. 2, Warszawa 1986.
- Żochowski Mieczysław, Andrzejewo jako ośrodek miejski, w: Ostrów Mazowiecka z dziejów miasta i powiatu, pod red. S. Russockiego, Warszawa 1975.
- Rocznik Jubileuszowy Diecezji Łomżyńskiej 2009/2010, Łomża 2009.
- Załuski Walenty, Andrzejewo i kościół andrzejewski – szkic historyczny, Płock 1908.
Zdjęcie w nagłówku: Kościół w Andrzejewie.
