Pierwsze, zachowane w źródłach wzmianki o próbie budowy organów we wsi Wronie pochodzą z roku 1520. Wykonaniem instrumentu miał się zająć Stefan z Krakowa znany m.in. z prac w kościele Mariackim w Krakowie i w katedrze w Płocku. Ponieważ nie podjął się wykonania zadania w wyznaczonym czasie Stanisław prepozyt kolegiaty pułtuskiej i pleban we Wroniu wezwał go przed sąd w roku 1520. Posiedzenie zakończyło się najprawdopodobniej bez satysfakcjonującego dla obu stron rozstrzygnięcia. W roku 1523 odbyło się kolejne posiedzenie w tej sprawie, wówczas to Stefan z Krakowa zobowiązał się pojechać do Wronia do nowego plebana, księdza Tomasza z Tarnowa, by zbudować organy.
W dokumencie erekcyjnym świątyni andrzejewskiej biskup Andrzej Krzycki wyraził przekonanie o konieczności powołania rektora szkoły, który zarazem grałby na organach oraz o konieczności zatrudnienia organisty, który odgrywałby codziennie całe oficjum o Matce Boskiej. Wzmianka o istnieniu organów w kościele w Andrzejewie pochodzi z roku 1535. Ich twórcą był najprawdopodobniej Augustyn organista z Krakowa, być może syn wspomnianego powyżej Stefana.
Przez kolejne przeszło półtora wieku brak jest informacji na temat organów w Andrzejewie. W roku 1693 znajdowały się tu dwa instrumenty. Pierwszy o dwunastu głosach znajdował się w środku kościoła na specjalnym chórze. Drugi o czterech głosach należał do bractwa różańcowego. Z informacji pochodzących z roku 1711 dowiadujemy się, że dwunastogłosowy pozytyw był w złym stanie – posiadał nieszczelne miechy. Był umieszczony w środku kościoła po stronie kaplicy Świętego Krzyża. O istnieniu dużego pozytywu wspomina opis kościoła z roku 1724, ksiądz Załuska dodaje, że pochodził on z czasów konsekracji świątyni. W XVIII wieku korzystano także z mniejszego instrumentu, który był umieszczony na podłodze w kaplicy świętej Anny. Przed rokiem 1738 został on wyremontowany za 40 złotych, które przekazali mieszczanie. Przed rokiem 1755 instrument przeniesiono na chór, liczył wówczas pięć, a nie jak w 1693 roku cztery głosy.
Między rokiem 1782 a 1804 wybudowano w kościele parafialnym w Andrzejewie nowy chór, z którego korzystamy do dziś. Znajduje się nad głównym wejściem do świątyni, spoczywa na czterech filarach, prowadzą na niego murowane schody umieszczone w prawej nawie. Dwa instrumenty, które służyły w XVIII wieku były na tyle w złym stanie, że nie przenoszono ich już na nowy chór. Zastąpiono je zupełnie nowym pozytywem dwunastogłosowym o trzech miechach, który zachował się do naszych czasów. Prospekt bardzo długo musiał czekać na odpowiedni wystrój rzeźbiarski. Przed rokiem 1842 został ozdobiony figurą św. Onufrego oraz istniejącymi do dziś dwoma wazonami. W roku 1848, staraniem księdza proboszcza Wincentego Godlewskiego, chór został ozdobiony przedstawieniami instrumentów muzycznych.
Organy zostały gruntownie przebudowane w roku 1895 przez Leopolda Hartmana z Warszawy. „Sprawiono nowy miech, starą mechanikę wyrzucono i zastąpiono nową – stożkową, przybył trzygłosowy pedał: subbas 16-o, violon bas 8-o i pryncylbas 8-o, w manuale 5 głosów nowych: gedakt 8-o i flet 8-o, reszta głosów 4 i 2 i pół stopowych odrestaurowane”. Zmieniono także układ między balustradą a organem: organista został zwrócony twarzą do ołtarza. Łączny koszt naprawy wyniósł 1300 rubli. Prace zostały wykonane staraniem księdza proboszcza Józefa Korolca, który dużą wagę przykładał do jakości muzyki kościelnej w Andrzejewie: sprowadził nuty kanoniczne dla organisty i chóru. Zatrudnił dobrze wykształconego organistę Ignacego Potulskiego. Wszystko to wypłynęło na pozytywną opinię korespondenta miesięcznika „Śpiew Kościelny” księdza Wojciech Bugajczyka, który napisał: „Dziś gdy do pięknego lub nieco przyciszonego organu dołączymy wprawną grę organisty i śpiew liturgiczny, przyznać musimy, że pod względem muzyki kościelnej, Andrzejewo prym trzyma między okolicznymi kościołami”.
W latach 1910 -1918 posługę organisty w kościele parafialnym w Andrzejewie pełnił ojciec kardynała Stefana Wyszyńskiego – Stanisław. Przez cały dwudziesty wiek organy były poddawane różnego rodzaju drobnym naprawom. Elektryfikacja umożliwiła zainstalowanie dmuchawy, która początkowo znajdowała się na wieży. Przeniesiono ją na chór podczas remontu w roku 1989. Prace przeprowadził Jerzy Nowaczkiewicz. Drewniane piszczałki i obudowa były mocno podniszczone przez szkodniki. Zakres prac obejmował także wymianę piszczałek metalowych i dorobienie nowych pedałów.
Bibliografia:
- Łyjak Z. W., Organy na Mazowszu W diecezji płockiej od XIV wieku do 1818 roku, Płock 2005.
- Załuski W., Andrzejewo i kościół andrzejewski: szkic historyczny, Płock 1908.
- Śpiew Kościelny, Nr 7, 1896.
- Śpiew Kościelny, Nr 12, 1896.
Zdjęcie w nagłówku: Organy w kościele parafialnym w Andrzejewie
