Książki

S. Wolska, Historia Olszewa i jego mieszkańców oraz osób, które los z nimi związał, na tle wydarzeń dziejowych, w dokumentach i wspomnieniach, Warszawa 2019

Historia Olszewa i jego mieszkańców

Genealogia rodzinna cieszy się niesłabnącą popularnością. To ciekawe hobby dla ludzi w każdym wieku, niezależnie od posiadanego wykształcenia. Badanie powiązań rodzinnych, pochodzenie rodów czy wreszcie spisywanie rodzinnych historii nie jest zadaniem łatwym, wymaga wielkiej cierpliwości i systematyczności ale przynosi wiele satysfakcji. Szczególnie gdy owoce wieloletnich badań można przelać na papier. Tak jest w przypadku pani Sylwii Wolskiej, która w maju 2019 roku opublikowała książkę poświęconą głównie rodzinom Penkalów i Iwanowskich. Zasłyszane przy okazji różnych spotkań wspomnienia stały się dla pani Sylwii „…inspiracją do rozpoczęcia pełnej przygód podróży w głąb historii i odkrywania tajemnic przeszłości swojej rodziny” a ponieważ nie chciała ograniczać się do wyrysowania samego drzewa genealogicznego dlatego zaczęła pisać książkę. Była to w pewnym sensie podróż w nieznane, gdyż jak zaznacza sama autorka we wstępie nie miała pojęcia jaki ostatecznie kształt przybierze publikacja o Olszewie i jego mieszkańcach.

W pierwszej części publikacji autorka opisuje swoje zmagania ze zbieraniem informacji niezbędnych do budowy drzewa genealogicznego. Można ją potraktować w pewnym sensie jako przewodnik dla tych wszystkich, którzy chcieliby się podjąć podobnego działania. Pani Sylwia dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem, wskazuje na problemy, które napotyka poczatkujący badacz historii rodzinnych.

Druga część, znacznie obszerniejsza, to historie poszczególnych członków rodzin Penkalów i Iwanowskich oraz osób z nimi spokrewnionych, ukazane zazwyczaj na tle wydarzeń historycznych. W tej części została także przedstawiona ewolucja nazwiska (od Pękała poprzez Pękala, Penkała do Penkala) i historia wsi Olszewo – Cechny. Zakres chronologiczny pracy obejmuje w zasadzie II połowę XIX wieku i wiek XX. Stosunkowo najwięcej miejsca poświęcono tragicznemu okresowi drugiej wojny światowej. Poczynając od kampanii wrześniowej: opisana została historia Henryka Penkali, żołnierza 18 pal –u, uczestnika bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą i jego kuzyna kapitana Aleksandra Iwanowskiego, który jako żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza poległ w walce z najeźdźcą sowieckim. Udziałem tragicznych losów mieszkańców Olszewa i osób z nimi spokrewnionych było m.in: deportacje w głąb Związku Sowieckiego, zsyłki do obozów koncentracyjnych w Dachau i w Oświęcimiu. Nie wszystkie wspomnienia umieszczone w książce przedstawiają tragiczne wydarzenia, nie brakuje tu także opisów żartobliwych sytuacji z życia codziennego.

Nie sposób tu wymienić i opisać wszystkie przedstawione przez autorkę historie. Odrobinę uwagi poświęćmy losom księży Teofila Bolesława i Konstantego Penkalów. W roku 2020 odbędzie się beatyfikacja Sługi Bożego księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego. Jego związki z Parafią Andrzejewo swą powszechnie znane, tu spędził swoje dzieciństwo i jak dowiadujemy się ze wspomnień rodzinnych Penkalów był częstym gościem w Olszewie. Według M. Romaniuka młody Stefan Wyszyński gdy przestał uczęszczać do szkoły w Andrzejewie do dalszej edukacji przygotowywał się m.in. u kleryka Bolesława Penkali (Teofil Bolesław był zwany przez najbliższych Bolkiem) jemu też zwierzał się ze swoich zamiarów pozostania kapłanem. Stefan Wyszyński był obecny, jeszcze jako kleryk, na prymicji księdza Konstantego Penkali w Andrzejewie 20 czerwca 1920 o czym świadczy unikatowe zdjęcie zamieszczone w opisywanej publikacji. Jest to jedna z dwóch fotografii wykonanych w Andrzejewie, na których widnieje Stefan Wyszyński przed przyjęciem święceń kapłańskich. Teofil Bolesław, wyświęcony w roku 1923, po dwóch latach posługi kapłańskiej zachorował na gruźlicę. Zmarł wieku 29 lat. Konstanty w dwudziestym drugim roku kapłaństwa, jako proboszcz parafii Kościelec Kaliski trafił do KL Dachau. Po czteromiesięcznym pobycie w obozie poniósł śmierć. Obydwaj Penkalowie byli kapłanami diecezji kujawsko – kaliskiej, ukończyli Seminarium Duchowne we Włocławku. Być może, to dzięki przykładowi i zachętom starszych kolegów z Olszewa młody Stefan Wyszyński zdecydował się na studiowanie teologii właśnie we włocławskim Seminarium.

Okładka książki "Historia Olszewa i jego mieszkańców oraz osób, które los z nimi związał, na tle wydarzeń dziejowych, w dokumentach i wspomnieniach"
Okładka książki “Historia Olszewa i jego mieszkańców oraz osób, które los z nimi związał, na tle wydarzeń dziejowych, w dokumentach i wspomnieniach”

W zamyśle autorki książka skierowana jest głównie do członków rodzin Penkalów i Iwanowskich oraz osób z nimi spokrewnionych. Próżno jej szukać na półkach księgarń, nawet internetowych. Niemniej warto aby z tą cenną pracą zapoznało się szersze grono osób interesujących się lokalną historią, dlatego jeden egzemplarz, został przekazany do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ostrowi Mazowieckiej. Fragmenty publikacji znalazły się już lub będą umieszczane na stronie andrzejewo.info.

Damian Jasko

Prezes Towarzystwa Rozwoju Ziemi Andrzejewskiej. Pasjonat historii lokalnej i nie tylko.